Vorige week schreven we over de oeverzwaluwkolonie in de Groeve Oostermeent, waar massaal nestholtes worden uitgegraven. Een cameraval fotografeerde een vos voor de steilwand, zodat duidelijk was welke predator hier achter zit. De oeverzwaluwen in de fraai gevormde steilwand worden door de bezoekers van het natuurgebied hoog gewaardeerd en er gaan al stemmen op een echte val te plaatsen om een eind te maken aan het slopen van de nesten van onze oeverzwaluwen en ijsvogel. Maar hoe ernstig is de situatie? Onze werkgroep ging er op uit om dit nader te onderzoeken.

Op 23 juni is door Dick Jonkers, Hugo Weenen, Han Westendorp en Dirk Prop een bezoek gebracht aan de oeverzwaluwkolonie in de steilwand van de Groeve Oostermeent.
Doel is om te bepalen in hoeverre de holen van de oeverzwaluw zijn uitgegraven door een predator en om te bepalen in hoeverre de hoogte van de holen van invloed is op het risico op graafpredatie.
Op basis hiervan proberen we te komen tot concrete beheeradviezen die het broedsucces van de oeverzwaluw kunnen verhogen en op zijn minst kunnen zorgen dat de oeverzwaluw als broedvogel in de Groeve Oostermeent behouden blijft.

Per hol is met zaklantaarn gekeken of deze bewoond is (geweest). Meer dan de helft van de holen was slechts centimeters tot hooguit twee decimeter diep en volledig schoon. Hier was duidelijk niet genesteld en deze holtes zijn buiten beschouwing gelaten.

(tekst gaat door onder de foto)

Drie holen waren zo hoog gegraven dat ze aan de achterkant weer boven de grond uitkwamen van de achterliggende heide. Ook deze mislukte nestelpogingen zijn buiten beschouwing gelaten.
Per nest is bepaald of deze is gepredeerd. Dit is beoordeeld op basis van de graafsporen. Meestal zijn de graafsporen duidelijk te zien rond de opening die over een breedte van meer dan 20 cm is opengegraven. Soms is de nestinhoud deels naar buiten gesleept. Resten van eieren of jongen hebben we niet gevonden, maar aangenomen mag worden dat deze door de predator is opgegeten.
Van elk nestholte is de hoogte bepaald vanaf de vaste bodem ervoor.

Nadat we alle holen van de vier wanden hadden doorzocht, en het nodige optelwerk hadden verricht kwamen we tot het resultaat van 103 intacte en 78 uitgegraven holen.
Bij de uitgegraven holen waren meestal klauwsporen te zien, die zeer waarschijnlijk van een vos waren. In twee gevallen was er twijfel en leek het graafwerk door een kleiner dier uitgevoerd te zijn.
Ruim de helft van de nestholtes blijft dus gespaard van graafpredatie.
Onze meting is slechts een momentopname. Eventuele predatie die na ons bezoek plaatsvindt, kan een ongunstiger resultaat opleveren.
Uiteraard kunnen broedsels ook door andere oorzaken mislukken, maar tijdens ons bezoek zagen we enkele tientallen zwaluwen in en uit hun holen vliegen, dus blijkbaar zijn er jonge zwaluwen in het nest aanwezig die gevoerd worden.

De metingen van de hoogte van de holen geven de volgende resultaten. Het laagste nest is op 79 cm hoogte gegraven. Het hoogste nest ligt op 143 cm.

De gemiddelde hoogte van de uitgegraven holen bedraagt 106 cm.
De gemiddelde hoogte van de intacte holen bedraagt 113 cm
Dit verschil is niet groot maar wanneer we de graafpredatie per hoogtecategorie van de nestholte bekijken dan komt een heel duidelijk verschil naar voren, zoals in de onderstaande grafiek te zien is. Tot een hoogte van 120 cm is de predatie ongeveer fifty fifty:74 intact en 75 gepredeerd. Daarboven ligt de verhouding echter heel anders: 36 intact en slechts 2 gepredeerd.
Om predatie te voorkomen kan een zwaluw dus het beste zijn nest zo hoog mogelijk graven. Toch heeft ook deze tactiek zijn bovengrens. We troffen twee hoge nesten aan die van bovenaf waren uitgegraven. Deze nesten lagen op een hoogte van 133, 140 en 145 cm. Een hoog gegraven hol brengt nog een nadeel met zich mee. Als je namelijk hoog graaft en je komt na een metertje graven uiteindelijk bovengronds in de achterliggende heide uit dan is alle graafinspaning voor niets geweest.

 

Aantal uitgegraven en intacte nesten per hoogte van de nestholte

 

De beste kans om graafpredatie te voorkomen biedt een holte op meer dan 120 cm hoogte die minstens 20 cm onder de bovenrand van de wand ligt.

Naar menselijke emotionele maatstaven is een verlies van bijna de helft van het nageslacht hoog, maar in natuurlijke situaties is een dergelijk verlies niet exceptioneel.

Vooralsnog lijkt er dus geen aanleiding om over te gaan tot acute noodmaatregelen bijvoorbeeld in de vorm van schrikdraad. Wel is het aan te bevelen om te kijken hoe het percentage graafpredatie de komende jaren kan worden gereduceerd.
Onze resultaten laten zien dat het voor een zwaluw gunstig is om zijn nestholte minstens 120 cm boven de grond te graven. De bandbreedte is echter nauw vanwege de beperkte hoogte van de wand. Het is daarom aan te bevelen om deze te verhogen door de bodem voor de wand verder uit te diepen zodat de zwaluwen meer mogelijkheid hebben om hun nest op een veiliger hoogte te graven.
Wij zullen met  GooisNatuurreservaat overleggen of en hoe de beschermende maatregelen in 2024 kunnen worden gerealiseerd.

En een val om de vos te vangen... nog maar even niet.

.

Dirk Prop (tekst)

Dick Jonkers

Hugo Weenen

Han Westendorp

 

Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

 

Een uitgebreider verslag van het onderzoek is hier te lezen.