Eén zijn met de natuur. Mensen hebben de behoefte om één te zijn met de natuur. Daarom houden we ook van kunstwerken waarin de harmonie van mens met natuur wordt uitgebeeld. Bijvoorbeeld het beroemde schilderij van Bruegel "Oogst in de zomer" uit de 16de eeuw.

Een glooiend landschap is geschilderd met op de voorgrond dorpelingen die uitrusten van het oogsten van het graan dat deels in schoven is samengebundeld.

Het is een warme zomerse dag en de boeren eten in een picknickachtige setting brood en drinken een soort pap. Rechts op het doek schudt een jongen appels uit de boom die door vrouwen worden verzameld. In het dal ligt een klein dorpje, met een vijver waarin mensen zwemmen en in de richting van de horizon zien we een kustplaatsje met vissersbootjes op zee. Het schilderij wordt beschouwd als een ode aan de mens in harmonie met de natuur. Maar is dat ook zo? Van de oorspronkelijke natuurlijke vegetatie rest eigenlijk niet veel meer dan enkele boomgroepen. Verder is alles in cultuur gebracht. Niet een echte harmonie dus. Bruegel symboliseert deze onevenwichtigheid op een kille, maar subtiele manier. Hij heeft klein, midden in het schilderij naast het riviertje enkele mannen geschilderd die een wreed spel spelen door stokken te gooien naar een opgehangen gans. Enkele vrouwen met merkwaardige slaapmutsen op hun hoofd kijken geamuseerd toe. Respect voor de natuur is duidelijk hier ver te zoeken.

In de tussentijd is er eigenlijk niet veel veranderd in de scheve verhouding tussen de mens en de natuur. Gisteren was op televisie een Bear Grills-achtig type dat in Alaska een dier had gevangen en bezig was deze te villen. Op hijgerige toon, als om te benadrukken in welke continue struggle for life toestand hij verkeert, legde hij uit wat voor nuttige dingen gedaan kunnen worden met de verschillende organen die uit de opengesneden buik naar buiten puilden. In deze bloederige massa sneed hij het hart uit en at dit op. Dit had een diepere betekenis want, zo kreeg hij volgens eeuwenoude traditie een band met deze diersoort. Vreemd om te geloven dat je een metafysische band krijgt door organen uit het dier te rukken dat je eerder hebt gedood. Wie gelooft dat nu? Veel televisiekijkers vrees ik, die deze vertoning beschouwen als de ultieme vorm van natuurbeleving.

Het zal wel te maken hebben met het idee dat we deze natuurperformer associëren met de primitieve wilde die in onze collectieve herinnering in een mooi evenwicht met de natuur verkeerde.

Ook dit romantische beeld is weinig realistisch. Neem het lot van de Mammoeten die vele miljoenen jaren door Europa zwierven en hier vele klimaatschommelingen overleefden. Met komst van de Homo sapiens kregen ze het echter moeilijk, zeker toen deze steeds betere jachtwapens gingen ontwikkelen.

Mammoeten die bij gevaar een kring vormen, konden vrij eenvoudig gedood worden door de mannen met bronzen speren. Stammen specialiseerden zich helemaal op de jacht van deze harige olifanten tot de uitroeiing zo'n 5.000 jaar geleden. Het is merkwaardig dat nog steeds de overheersende opinie is, dat de mammoeten zijn verdwenen als gevolg van de klimaatverandering. Het verhaal van de mammoet staat niet op zich. Ook in Amerika verdwenen veel grote zoogdieren met de komst van de mens op dat continent zo'n 50.000 jaar geleden. We romantiseren de primitieve mens liever als een hardwerkende jager/verzamelaar, dan hem te zien zoals hij werkelijk is namelijk een opportunistische aap.

Als gevolg van de vele 10-duizenden jaren van roofbouw, leven we in een steeds soortenarmere wereld. De achteruitgang heeft zich versneld en we zijn in de laatste ronde beland. Het zal niet meer lang duren of ook de laatste restanten natuur zullen volledig zijn geëxploiteerd voor menselijke doeleinden met als resultaat een saai en steriel landschap. Een Pyrrus overwinning op de natuur, waar we weinig voldoening, laat staan plezier aan zullen beleven.

Eén met de natuur? Dit kunnen we in de toekomst nog ervaren op een zomerse avond op het strand, als we de zon achter de horizon zien verdwijnen.

Kang

Oogst in de zomer van Brueghel is hier te bekijken in de fantastische details van het Google Art Project.

Plaats reactie