"Honderd dagen blijft het water in de Loenderveense Plassen en stroomt daarna door naar de drinkwaterreservoirs in Amsterdam." We steken heel wat op tijdens de excursie die Waternet heeft georganiseerd voor haar vrijwilligers. Ook wij, van de werkgroep broedvogels, zijn uitgenodigd omdat we jaarlijks de Loenderveense Plassen op broedvogels inventariseren.

Het is de derde keer dat Waternet een dag voor de vrijwilligers organiseert. De vorige jaren vonden de excursies plaats in het Amsterdamse Waterleidinggebied en in de grachtengordel van Amsterdam. Ditmaal zijn de Loenderveense Plassen dus aan de beurt. Er zijn ongeveer 60 deelnemers, die voor het merendeel bestaan uit de vrijwilligers van het Waterleidinggebied Amsterdam. De hele nacht en ochtend heeft het geregend, maar bij de start van de excursie klaart het plotseling op. We splitsen in drie groepen.

Onze groep krijgt eerst een rondleiding in fort Spion dat naast de Loenderveense Plassen ligt en een onderdeel vormt van de Hollandse Waterlinie. Fortvrouwe Tine geeft een enthousiaste rondleiding waarbij zij de geschiedenis van het fort op een soepele manier combineert met haar persoonlijke ervaringen.

Tijdens haar verhaal steekt een Amerikaanse rivierkreeft het pad over. Moedig wappert hij met zijn roodgestippelde scharen naar de vrijwilligers. Ondanks zijn fraaie uiterlijk wordt deze exoot als een plaag beschouwd omdat hij naar verluidt onder water de door ons gekoesterde inheemse soorten opeet. Het ecosysteem kan daardoor verstoord raken met troebel, levensarm water in onze plassen en sloten als resultaat. We geven dit diertje het voordeel van de twijfel en laten het zijn weg vervolgen richting Loenderveense Plassen. Ook wij gaan die kant op, uitgewuifd door Tine. Voor het trekpontje schiet een ijsvogel over het water.

We starten nu met een wandeling rond de Loenderveense Plas. Tot in de vijftiger jaren van de vorige eeuw was hier een verveningsgebied met legakkers en trekgaten. Omdat er toen grote behoefte ontstond aan een voorzuivering van het drinkwater voor de regio Amsterdam is het zand onder dit laagveengebied weggezogen zodat er een groot waterbekken van enkele meters diepte ontstond. De gidsen van Waternet leggen ons uit hoe het hele proces naar de uiteindelijke waterkraan van de Amsterdammers verloopt.

Het binnenkomend water is afkomstig uit de Bethunepolder. Het is een mengsel van regenwater en eeuwenoud grondwater. Eerst wordt het in speciale bassins besprenkeld met ijzerchloride om te zorgen dat het drijvend materiaal uitvlokt. Vervolgens stroomt het door naar de grote plas, waarin het water de tijd krijgt om via biologische afbraak verder te zuiveren. Het water stroomt langzaam via een grote boog naar de andere kant van de plas waar het na ongeveer 100 dagen richting de bassins in Amsterdam wordt gepompt.

Ongeveer een derde van Amsterdam krijgt via deze route zijn drinkwater. Voor het overige wordt het water geleverd vanuit het Amsterdamse Waterleidinggebied. Voor de kenner schijnt er een duidelijk smaakverschil te zijn.

We lopen eerst langs de oostzijde van de plas. Plaatjeszwammen, harige rupsen, en wantsen en ringslanghopen krijgen alle aandacht. In de plas zwemmen honderden aalscholvers. We passeren een hek dat onder hoogspanning staat. Het maakt de indruk dat we Jurassic Park betreden maar het doel is niet om wilde dieren binnen te houden maar juist om ze buiten te sluiten. Het gaat dan om de Vos. Enkele jaren geleden is namelijk de kolonie Purperreigers door een Vos geplunderd en sindsdien tracht men de Vos te weren van het broedgebied van deze reigers. En met succes. Niet alleen de Purperreiger profiteert hiervan maar ook Kievit, Tureluur en Watersnip broeden steeds meer in dit vosvrije gebied op het trilveen. Ook de Grauwe Gans voor wie de Vos de grootste vijand is, grijpt deze kans aan om met grote getale in dit omheinde gebied te nestelen, hetgeen dan weer niet de bedoeling is omdat de Grauwe Gans massaal foerageert op waterriet. De oevervegetatie wordt hierdoor zo aangetast dat de nestgelegenheid voor de Purperreiger verdwijnt. De natuurbeheerder die het ecosysteem naar zijn hand wil zetten, heeft geen eenvoudige taak: vaak geven de ingrepen onvoorziene neveneffecten, die lang niet altijd gewenst zijn.

Aan de andere kant van de plas aangekomen beklimmen we de vogelhut. Voor de hut is een doorlaat waar zich grote scholen voorntjes (of zijn het toch baarsjes?) verdringen. Hier ligt een boot klaar die ons door de trekgaten van Terra Nova zal varen. We stappen in en kapitein Nico Bouman geeft een interessante verhandeling over de verveningsgeschiedenis van het landschap waarin we ons bevinden. Vervolgens start hij de motor, maar het loopt anders dan gepland. De boot maakt veel lawaai maar in 10 minuten tijd legt hij nog geen twee meter af. We stappen weer uit en laten de pruttelende boot met de machteloze kapitein achter tussen de scholen visjes.

Maar er is geen reden om ons te beklagen want de alternatieve wandeling naar het eindpunt is ook fraai. Teruggekeerd in de bezoekersruimte staat het water de wijn met hapjes klaar. André Immerzeel spreekt namens Waternet zijn dank uit voor alle vrijwilligers en wij bedanken Waternet. Kan het nog mooier? We vertrekken huiswaarts terwijl boven onze hoofden de laatste zwaluwen richting Afrika vliegen.

Dirk Prop